قانونی اصلاحات نال عوام دی مشکلاں اچ گھٹکی دی امید

رپورٹ::ناصر عباس

ترجمہ : ڈاکٹر سعدیہ کمال

خودمختار اتے فعال عدلیہ جمہوریت، اسلوب حکمرانی ، سکیورٹی ، معاشی ترقی کی??ے اہم منی ویندی اے کیونجو ایندے نال سارے شہریاں کی??ے قانون دی حکمرانی یقینی بناونڑ اچ مدد ملدی اے ، اے قانون تے عمل کرنڑ آلے شہریاں دے حقوق دے تحفظ دی ضمانت اے، اے کہیں مخصوص فرد، کمیونٹی، فرقہ یامذہب دے خلاف کہیں وی فرد یا گروپ دے غیر قانونی اقدام دے خلاف ڈھال ہوندی اے۔ آزاد عدلیہ دا ہک اہم پہلو اے وی ہے جوایندے نال چنگےنظم و نسق کوں یقینی بنڑاونڑ اتے خوشحال تے مساوات تےمبنی معاشرے دی تشکیل اچ مدد ملدی اے۔ کہیں وی ملک اچ ثقافت کوں ودھاونڑ سانگے اصلاحات دی لوڑ پوندی اے جیندے نال پسے ہوئے تے  محروم طبقات کوں ??نص??ف دی ہر ضرورت دی فراہمی اچ مدد ملدی اے تاں جو بدقسمتی نال  پاکستان اچ ماضی دیاں حکومتاں طرفوں عدالتی اصلاحات دا وعدہ تاں کی??ا گیا تاں جو کئی دہائیاں توں ایندے تے عمل نی کی??ا گیا۔ پاکستان تحریک ??نص??ف دی حکومت  اقتدار اچ آونڑ دے بعد عدالتی نظام اچ اصلاحات دا بیڑا چاتا اے اتے موجودہ حکومت دے اقدامات توں پرانڑے عدالتی نظام اچ اصلاحات دی امید جاگی اے ۔

معاشرے دے کمزور طبقات کوں ??نص??ف دی آسانی نال فراہمی یقینی بنڑاونڑاں  پاکستان تحریک ??نص??ف دے منشور دا حصہ اے، ایں منشور تے عملدرآمد دے تناظراچ وزیراعظم عمران خان  29 مئی 2020 کوں وفاقی وزیر برائے قانون تے ??نص??ف بیرسٹر فروغ نسیم اتے وزیراعظم دے مشیر برائے پارلیمانی امور ڈاکٹر بابر اعوان دی سربراہی اچ ڈو کمیٹیاں بنڑائیاں جیندا مقصد عدالتی اصلاحات اتے جیلاں اچ قید عورتاں دی حالت زار اتے انھاں علاج توں متعلق سفارشات تیار کرنڑا ہا۔

کمیٹی کوں عدالتی اصلاحات اتے انھاں تے عمل کرنڑ دی ذمے واری وی ڈتی گئی اے۔ عدالتی اصلاحات توں  متعلق کمیٹی کوں  فوجداری نظام ??نص??ف، پولیس کلچر، مقدمات دا اندراج، انویسٹی گیشن اتےجیلاں دے نظام اچ اصلاحات تے عملدرآمد کی??ے لائحہ عمل وضع کرنڑدی ہدایت کی??ی گئی ہئی جڈاں جو ڈوجھی کمیٹی کوں عدالتی نظام اچ اصلاحات اتے قیدی عورتاں دی ڈیکھ بھال کی??ے سفارشات دی تیاری دی ذمہ واری ڈتیگئی ہئی۔

پاکستان تحریک ??نص??ف دی حکومت دے گذشتہ 2 سال وچال وضع کی??ی گئی اصلاحات دے حوالہ توں  وفاقی وزیر برائے قانون تے ??نص??ف بیرسٹر ڈاکٹر فروغ نسیم آکھئے جو وزارت نے جدید قانون سازی، ریفرنسز، آرا، باہمی قانونی معاونت دی تیاری دے مسودے تیار کی??ن جیڑھے جو  گذشتہ 10 سال توں  التوا دا شکار ہن  جڈاں جو سابق حکومتاں باہمی قانونی معاونت دے حوالہ نال  قانون سازی اچ ناکام رہین ۔

انھاں آکھے جو وزارت قانون باہمی قانونی معاونت قانون دا مسودہ تیار کی??ا تانجوڈوجھے ملکاں کوں  انھاں دی درخواست تے قانونی معاونت ڈتی ویسی اتے فوجداری مقدمیاں اچ  انھاں دی معاونت کی??ے ضروری اقدامات کی??ے ویسن ۔ میوچل لیگل اسسٹنٹس فوجداری معاملات اچ باہمی قانونی معاونت ڈیونڑ داطریقہ کار ڈیندا اے ۔ انھاں آکھے جو وزارت قانون وراثتی قانون دا مسودہ وی تیار کی??ا اے جیڑھاپارلیمنٹ توں  منظور تھیا تاں جو لیٹر زآف ایڈ منسٹریشن اینڈ سکسیشن سرٹیفکیٹس دے اجرا کی??ے نادرا دے تعاون نال سہولتی مراکز بنڑائے ونجن ۔پہلے ایں عمل اچ کئی مہینے لگدے ہن  تاں جو ہنڑ اے 15 ڈینھاں اچ مکمل تھیسی جڈاں جو پہلے تمام رشتے داراں کوں جسمانی طور تےعدالتاں اچ  موجود ہوونڑاں پوندا ہا  تانجو ہنڑ جے قانونی وارث موجود کائنیی تاں  لیٹر زآف ایڈ منسٹریشن اینڈ سکسیشن سرٹیفکیٹس  جاری کرڈتا ویسی ۔ انھاں آکھے جو باہرلے ملک مقیم پاکستانیاں دے وارث  تمام غیر ملکی مشنز اچ نادرا ڈیٹا بیس دے ذریعے آپدا لیٹرز آف ایڈ منسٹریشن اینڈ سکسیشن سرٹیفکیٹس گھن سگسن تے ہنڑ انھاں کوں  پاکستانی عدالتاں دے سامنڑھے جسمانی طور تے پیش ہوونڑ دی ضرورت کائینی ، ایندے تے اوندے اخراجات تے وقت دی بچت ہوسی  جڈاں جو عدالتاں تے مقدمیاں دے بار اچ گھٹکی آسی۔

وزیر قانون آکھے جو ترمیم توں  پہلے عدالتاں لیٹرزآف ایڈ منسٹریشن اینڈ سکسیشن سرٹیفکیٹس ایکٹ 1925 دے تحت جاری کریندیاں ہن ۔ نادرا دے تعاون نال ہنڑ تیار کی??ے گئے نویں نظام نال لیٹر زآف ایڈ منسٹریشن اینڈ سکسیشن سرٹیفکیٹس ہنڑ باہرلے ملک مشنز توں وی گھدے ونج سگیسن۔ انھاں آکھیا جوعورتاں دے حقوق دے تحفظ کی??ے قانون سازی نمایاں کامیابی اے۔ خواتین پراپرٹی رائٹس ایکٹ 2020 تے عملدرآمد دا قانون اہم قانون سازی اے، ایندے نال عورتاں کوں وراثتی پراپرٹی توں  محروم تھیونڑ توں تحفظ ملسی، جے کتھائیں وی عورتاں کوں اوں حق توں  محروم کی??ا ویسی تاں  محتسب کوں  کارروائی دا اختیار ڈتا گئے ۔ حکومت عورتاں اتے بالاں کوں  مالی اتے قانونی مدد کی??ے لیگل ایڈ جسٹس اتھارٹی ایکٹ 2020 وضع کی??ے۔ ریپ اتے جسمانی ہراسگی دے جرائم اتے صنفی امتیاز تے مبنی تشدد دے مقدمیاں کوں تکھے نال نبٹاونڑ  کی??ے اینٹی ریپ (انویسٹی گیشن اینڈ ٹرائل)آرڈیننس 2020 اتےکریمنل لا ترمیمی آرڈیننس 2020 نافذ کی??ا گیا اے۔ عورتاں تے  بالاں دے  مقدمیاں کی??ے خصوصی عدالتاں دے قیام اتےخصوصی ٹیماں دی تشکیل دی منصوبہ بندی کی??ی ویندی پئی اے۔ پاکستان تحریک ??نص??ف دے دور حکومت اچ اہم قانون سازی اچ اینٹی منی لانڈرنگ ترمیمی بل 2020، ضابطہ فوجداری بل 2020، کووڈ۔19 (ذخیرہ اندوزی) آرڈیننس 2020 اور کووڈ۔19 (سمگلنگ دی روک تھام) آرڈیننس 2020 قانون سازی کی??ی گئی اے ۔

سپریم کورٹ دے سینئر وکیل ذوالفقار احمد بھٹہ آکھے جو میوچل لیگل اسسٹنٹس توں متعلق قانون سازی موجودہ حکومت دا اہم کارنامہ اے، ایں توں پہلے  پاکستان اچ کی??ے گئے جرائم توں متعلق باہرلے ملک توں شواہدکٹھے کرنڑ دا کوئی قانون نہ ہا، ایں قانون دے بعد حکومت پاکستان اچ ہوونڑ آلےجرم دے خلاف کئی وی ملک توں  شواہد گھن سگدی اے، اے نشابرکامیابی اے۔ انھاں  وراثت اچ عورتاں دے ملکیتی حقوق دے تحفظ کی??ے خواتین ملکیتی حقوق بل 2020 تے عملدرآمد دی تعریف کی??ی اے۔کئی دہائیاں توں عورتاں کوں وراثتی اراضی توں  محروم کی??اویندا پیا اے، ہنڑ محتسب ماضی وانکنڑ کئی سالاں دی بجائے ترائے مہیناں اچ میں ایجھے مقدمیاں دا فیصلہ کریسی۔ انھاں آکھیا جو لیٹرز آف ایڈ منسٹریشن اینڈ سکسیشن سرٹیفکیٹس ایکٹ 2019 اہم اقدام اے، وزارت قانون اتے نادرا دے تعاون نال ہنڑ 15ڈینھاں اچ  لیٹر زآف ایڈ منسٹریشن اینڈ سکسیشن سرٹیفکیٹس  جاری کی??ے ویسن ، اے مثبت اقدام اے اتے سارے شہریاں کی??ے مفید ہوسی ۔ لا اینڈ جسٹس کمیشن موجب سپریم کورٹ اچ ایں ویل??ے 47 ہزار 377 کی??ز التوا اچ ہن ، پنج ہائی کورٹس اچ 3 لکھ جڈاں جو چاریاں صوبیاں اتے وفاقی دارالحکومت دی ذیلی عدالتاں اچ 20 لکھ کی??ز التوا دا شکار ہن۔ سپریم کورٹ واضح کی??ا اے جو آئین دے مطابق قانون تئیں رسائی شہریاں دا بنیادی حق اے، اپریل 2019 کوں سابق چیف جسٹس آصف سعید کھوسہ  لوکاں کوں فوری ??نص??ف ڈیونڑ اتے مقدمیاں کوں تکھے نال  نبیڑن کی??ےقتل اتے منشیات دے مقدمیاں  دی روزانہ دی بنیاد تے سنڑیج کی??ے ملک بھر اچ  110 ماڈل کورٹس بنڑا ڈتن۔ مقدمیاں کوں تکھے نال نبیڑن  دی وجہ توں قاونی چارہ جوئی دے خرچے اچ  گھٹکی آئی اے۔ اے ماڈل کورٹس عدالتی تریخ اچ خاموش انقلاب اے،قتل دے جیڑھے مقدمےکئی سال توں التوا اچ ہن ہنڑ او تھولے عرصہ اچ نمٹائے ویندے پئین ۔